Και ξαφνικά -όχι και τόσο είναι η αλήθεια, υπήρχαν ενδείξεις από τα προηγούμενα χρόνια- ένα πανηγυράκι ελαφρού τραγουδιού και ενδυματολογικής ιλαρότητας όπως η Eurovision μετατράπηκε σε πολιτικό γεγονός μείζονος σημασίας για όλη την Ευρώπη. Το «ντέρμπι» Ουκρανίας-Ρωσίας στην Eurovision ανέδειξε κοινωνικά πάθη και πολιτικές αντιπαλότητες στο όνομα της Ιστορίας και του (κακού) τραγουδιού
Η «επικράτηση» της Ουκρανίας όχι στα πεδία των μαχών αλλά στα πεδία των ανάλαφρων κουστουμιών και των προτεταμένων μπούστων, έχει δημιουργήσει μία άνευ προηγουμένου ένταση σε όλους τους εμπλεκόμενους και μία πολιτική πόλωση πρωτοφανή για τα δεδομένα του θεσμού και της ελαφρότητάς του.
Το τραγούδι με τίτλο «1944» της τροπαιούχου πλέον αοιδού Τζαμάλα, αναφέρεται στην εκδίωξη των Τατάρων από την Κριμαία από τον Στάλιν, ο οποίος είχε επικαλεστεί τότε την αιτιολογία ότι είχαν συνεργαστεί με τους Ναζί κατά την διάρκεια του πολέμου. Από την πλευρά τους οι Τάταροι υποστηρίζουν ότι υπέστησαν έναν σκληρό διωγμό από τους Σοβιετικούς, με θανατώσεις και εκτοπισμούς που λίγο απέχουν από το να θεωρηθούν και γενοκτονία (κάτι που έσπευσε να αναγνωρίσει η κυβέρνηση του Κιέβου το 2015).
Οι Τάταροι, μία φυλή τουρκικής καταγωγής με μουσουλμανικό θρήσκευμα (σουνίτες) βρέθηκαν στην Κριμαία από τα μέσα του 15ου αιώνα. Όταν η τσαρίνα Αικατερίνη ΙΙ ξεκίνησε την επέκταση προς το Νότο, η Κριμαία έγινε -και παραμένει βεβαίως- το πετράδι στο στέμμα για την Μεγάλη Ρωσία, καθώς πέρα από όλα τα άλλα της δίνει και τον ζωτικό χώρο για την έξοδο προς την Μαύρη Θάλασσα.
Οι σχέσεις των Τατάρων με τους Ρώσους ήταν ανέκαθεν τεταμένες, όμως έφθασαν στο κρισιμότερο σημείο τους κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν οι Ναζί κατέλαβαν μεγάλο μέρος της Ουκρανίας το 1941, και την Κριμαία το 1942, βρήκαν εκεί πληθυσμούς οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να συνεργαστούν μαζί τους, με προεξάρχοντες τους Τατάρους οι οποίοι βρήκαν τον τρόπο να εκδικηθούν τους Ρώσους.
Η συνεργασία τους μάλιστα προχώρησε σε τέτοιο βαθμό που πέρα από το κυνηγητό των ντόπιων Εβραίων και όλων των εχθρών της άριας φυλής που είχαν στον στόχο οι Γερμανοί, οι Τάταροι οργάνωσαν και τα «Ουκρανικά Τάγματα» που συμμετείχαν σε γερμανικές εκκαθαρίσεις και θανάτους χιλιάδων αμάχων σε στρατόπεδα εξόντωσης αιχμαλώτων όπως στην Τρεμπλίνκα, το Σόμπιμπορ και το Μπέλτσεκ.
Το τέλος του πολέμου βρήκε τους γερμανόφιλους Ουκρανούς και κυρίως τους Τατάρους στο στόχαστρο των νικητών, και δη του Στάλιν που είτε από διάθεση «προστασίας» τους από τους υπόλοιπους κατοίκους της Ουκρανίας (όπως ήταν η επίσημη γραμμή) είτε από αντεκδίκηση αλλά και την τυπική για εκείνη την εποχή πρακτική του Σοβιετικού καθεστώτος να λύσει όλες πληθυσμιακές, κομματικές και λοιπές «ανορθογραφίες» στο εσωτερικό της χώρας, απομάκρυνε μεγάλο μέρος των Τατάρων από την περιοχή.
Αυτή την στιγμή οι Τάταροι που ζουν στην Κριμαία είναι περίπου το 10% του πληθυσμού και κατοικούν σε θύλακες μακριά από την θάλασσα, ευρισκόμενοι πλέον στο επίκεντρο μιας νέας ιστορικής θύελλας που πέρα από τις καθημερινές δυσκολίες του φέρνει και στα φωτισμένα στάδια της Eurovision.
Κάτι που μας φέρνει στα σημερινά, όπου ένα κακής ποιότητας τραγούδι, με παιδικούς στίχους και ύποπτες προθέσεις επανέφερε το θέμα στην επικαιρότητα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι το κάνει σε λάθος τόπο και με λάθος τρόπο. Για τον τόπο τα είπαμε: ένα πανηγυράκι δημοσιότητας και εφήμερης φωταψίας δεν είναι προφανώς ο κατάλληλος χώρος για να τεθεί ένα θέμα που απαιτεί ψύχραιμη ιστορική μελέτη και τον σωστό καταλογισμό ευθυνών (και όχι, ο «παππούλης» κάθε άλλο άμοιρος ευθυνών είναι...).
Το χειρότερο όμως είναι ο τρόπος με τον οποίο γίνεται όλος αυτός ο θόρυβος. Κυρίως γιατί τέτοιου είδους προσπάθειες δεν προάγουν έστω και στο ελάχιστο μια στοιχειώδη συμφιλίωση των παθών στην Ουκρανία. Αλλά αντίθετα, όπως είδαμε, αποτέλεσε την θρυαλλίδα για να ξεκινήσει ένα νέος κύκλος αντιπαραθέσεων, και μάλιστα στο υψηλότερο επίπεδο.
Από τη μια πλευρά ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ποροσένκο αλλά και η πολιτική ηγεσία της χώρας πανηγύρισαν μία τεράστια νίκη απέναντι στην Ρωσία, που πολλοί εντός και εκτός της χώρας την θεώρησαν ως «χαστούκι στην πολιτική της Ρωσίας».
Ενώ από την άλλοι οι Ρώσοι, κλιμακώνουν και αυτοί από την πλευρά τους την ένταση, υποστηρίζοντας ότι το τραγουδάκι ψηφίστηκε στην πρώτη θέση για πολιτικούς λόγους, ότι ήταν ένα χτύπημα κάτω από την μέση, ενώ ζητούν -με απειλή την αποχή τους από τον διαγωνισμό- να ακυρωθεί η πρώτη θέση της Ουκρανίας.
Η ουσία είναι ότι το κλίμα στην Eurovision είχε δείξει ότι θα έφθανε έως αυτό το σημείο, ενώ και η απόφαση της εθελοτυφλούσας οργανωτικής αρχής, της EBU, να αποκαλέσει το τραγούδι «ιστορικό» και όχι «πολιτικό» όπως καταφανώς (και από τις εξελίξεις αποδεικνύεται) είναι, προσθέτει ένα ακόμα λιθαράκι στην ένταση της όλης υπόθεσης.
Ακόμα και ως «ιστορικό» να χαρακτηριστεί το τραγούδι, είναι προφανές ότι αποτελεί παιχνίδι με την φωτιά σε μία χώρα και μία πολιτική κατάσταση που περιμένει και την παραμικρή αφορμή για να πάρουν κεφάλι οι πιο αντιδραστικές πολιτικές και κοινωνικές ομάδες, με προεξάρχοντες τους νεοναζί της Ουκρανίας και τον «Δεξιό Τομέα» που ουσιαστικά κάνουν κουμάντο στην διαλυμένη από τον εμφύλιο χώρα.
Όπως και να έχει η Ιστορία είναι ένα πολύ σημαντικό πράγμα για να αφήνεται να παραπαίει κάπου μεταξύ ενδυματολογικής ελαφρότητας, μουσικής ασημαντότητας και στιχουργικής συνθηματολογίας χαμηλότατου επιπέδου. Για να μην καταλήξουμε σε έναν διαγωνισμό όπου η Ισπανία θα στέλνει το τραγούδι της «1936», η Κύπρος το «1974» και η Ελλάδα το «1922».
Και θα ήταν κάτι παραπάνω από φάρσα να επιστρέφει η Ιστορία ως γκλιτεράτη καρτ-ποστάλ μέσα από μυστακοφόρες Κοντσίτες να ψέλνουν τους θούριους και να ζώνονται τα εφήμερα μηντιακά «φυσεκλίκια» μιας εποχής που έχει χάσει κάθε επαφή με το μέτρο και την στοιχειώδη καλαισθησία της ανθρώπινης μοίρας.-
protothema
Οι Ουκρανοί χαιρετίζουν την άφιξη των στρατευμάτων των ναζί το 1941