Του Στάθη Χαϊκάλη
Ο Μπάμπης Λ. είχε μια τεχνική εταιρεία που είχε πάρει την κατιούσα τα πέντε τελευταία χρόνια, λόγω της κατάρρευσης της αγοράς των κατασκευών. Άνοιξε ένα σουβλατζίδικο, μια «τρύπα» κοντά σε έναν σταθμό του μετρό, και βγάζει περισσότερα απ’ όσα κέρδιζε από την τεχνική εταιρεία τις καλές εποχές.
Στις δουλειές που πήραν τα πάνω τους στην κρίση υπολογίστε τους χονδρέμπορους που πουλάνε γύρο στα σουβλατζίδια αλλά και τις πάσης φύσεως εταιρείες security. Πέρα από τους λίγους τυχερούς κλάδους, υπάρχει μια πληθώρα επιχειρήσεων ή μικρών ομάδων που παλεύει κόντρα στο κύμα της ύφεσης και της ανασφάλειας. Οι περισσότερες που έχουν βγάλει το κεφάλι έξω απ’ το νερό το καταφέρνουν γιατί έχουν απευθυνθεί με υπερπροσπάθεια σε αγορές του εξωτερικού.
Σε μια χώρα όπου τρία εκατομμύρια παραγωγικοί άνθρωποι πρέπει να δουλεύουν για 7,5 εκατομμύρια αέργους, ανέργους και συνταξιούχους δεν είναι εύκολο να κάνεις προβλέψεις.
Ο Αντώνης Κ. διευθύνει μια εταιρεία πληροφορικής-μοντέλο για τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς, όπου επικρατούν εταιρείες με πολλές υποχρεώσεις από το παρελθόν ή μικρές προσωποπαγείς μονάδες. Έπειτα από 12 χρόνια συνεχούς ανάπτυξης στην ελληνική αγορά είδε το 2015 να συνθλίβει κάθε προοπτική ανάπτυξης, ανάμεσα στα capital controls και την καλπάζουσα ύφεση. Πήρε τη βαλίτσα του και τρέχει σε χώρες από αυτές που σνομπάριζε η Ελλάδα μέχρι το 2010. Σιγά-σιγά, βγάζει μερικά από τα σπασμένα της ελληνικής αγοράς.
Ο Αντώνης Κ. είναι μία από τις πολλές περιπτώσεις που διευθύνουν μια εταιρεία ή μια μικρή δημιουργική ομάδα και «σπάνε πέτρες» για να αντιμετωπίσουν τη συνεχιζόμενη πτώση της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Άνθρωποι επινοητικοί που καλούνται να πάρουν σκληρές αποφάσεις, να δουλέψουν 18ωρα, να κάνουν συνεχή ταξίδια στην «άγονη γραμμή» των Βαλκανίων, της Μ. Ανατολής, της Αφρικής. Εκεί ψάχνουν να βρουν «ισοδύναμα» που θα καλύψουν αυτό που τους «ροκανίζει» η ελληνική αγορά, η οποία θα συνεχίσει την κατηφόρα για αρκετούς μήνες.
Η δική τους επιμονή και ικανότητα είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που θα κρίνουν τη διατήρηση θέσεων εργασίας τα επόμενα 1-2 χρόνια, όταν οι προβλέψεις για δημιουργία ή επέκταση νέων επιχειρήσεων είναι πολύ δειλές. Όσοι ελπίζουν –και είναι ακόμα πολλοί– ότι θα δημιουργηθούν δουλειές στο Δημόσιο είναι ευκολόπιστοι, αιθεροβάμονες ή στενά προσκολλημένοι σε κάποιο κομματικό/πελατειακό μηχανισμό.
Οι τολμηροί ή ξεροκέφαλοι που δεν το βάζουν κάτω κινούνται στον αντίποδα αυτών που περιέγραφα στο άρθρο «Αυτούς δεν θα τους κλάψει ούτε η μάνα τους». Σε εκείνο το σημείωμα αναφερόμουν σε περιπτώσεις μικρών επιχειρήσεων και δημιουργικών ομάδων που τους καταβροχθίζει η κρίση, απροστάτευτους, συνήθως περισσότερο από ατυχία παρά από δική τους ευθύνη.
Ο Αλέξης Μ. έχει φαρμακείο, κάπου 20 χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι του. Αραβικής καταγωγής που έχει παντρευτεί εδώ και 25 χρόνια στην Ελλάδα, είναι τίμιος επαγγελματίας και από εκείνους που βλέπουν τη δουλειά του φαρμακοποιού ως λειτούργημα. Δουλεύει έξι μέρες την εβδομάδα, από τις 8 το πρωί μέχρι τις 11 το βράδυ. Αντέχει για να σπουδάσει τις δυο του κόρες, παίρνει κουράγιο για να αντιμετωπίσει τα ασφαλιστικά ταμεία που δεν πληρώνουν και κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει αρκετούς πελάτες που δεν έχουν να αγοράσουν τα απολύτως απαραίτητα φάρμακα.
Από μικροί στα βάσανα
Η Μαρία Μ. ξεκίνησε μια μικρή εταιρεία web development και mobile applications, αλλά έπεσε πάνω στον βράχο του 2015. Αν και γυναίκα σε έναν χώρο όπου κυριαρχούν οι άντρες, δείχνει «πολύ σκληρή για να πεθάνει». Σκέφτηκε ότι η επιλογή της ήταν να κλείσει την «μπουτίκ» της ή να πάρει σκληρές αποφάσεις. Διάλεξε το δεύτερο... Μείωση του κόστους μέσα από οδυνηρές κινήσεις και, παράλληλα, άνοιγμα στο εξωτερικό. Τώρα, με τις ευκολίες του Ίντερνετ, μπορεί να πουλάει από την Αθήνα στο Ντουμπάι ή τη Δανία.
Η Ιωάννα Τ. βούτηξε στα βαθιά και στα 25 της έχει αναλάβει τη διαχείριση παλιού ξενοδοχείου που είχε ζευγάρι θείων της σε νησί του Αιγαίου. Αστέρι στο διαδικτυακό μάρκετινγκ και μανούλα στις συναλλαγές με ξένες εταιρείες tour operators, έχει αναζωογονήσει το ξενοδοχείο και εκπροσωπεί μια νέα γενιά διευθυντών τουριστικών επιχειρήσεων. Αυτή η νέα φουρνιά δεν πουλάει μόνο «sun, sea and sand» αλλά αντιλαμβάνεται τι σημαίνει υπηρεσία, εξυπηρέτηση πελάτη και δημιουργία εμπειριών στους τουρίστες που έρχονται στη χώρα μας και τα σκάνε.
Σε ένα άλλο νησί, του Ιονίου αυτήν τη φορά, ο 32χρονος Κώστας Σ. διευθύνει ένα ξενοδοχείο-μπουτίκ. Παρότι δεν έχει κάτι ιδιαίτερο η τοποθεσία, πηγαίνει πολύ καλύτερα από το ξενοδοχείο που έχει ο ξάδελφός του σε πολύ πιο προνομιακή θέση. Ο Κώστας Σ. τη ζει τη δουλειά του, έχει μάθει όλα τα διαδικτυακά εργαλεία, μα κυρίως είναι «πάνω» από κάθε πελάτη. Με σπουδές στην Ελβετία, δεν σκέφτεται ούτε στιγμή ότι χαραμίζεται σε μια τόσο μικρή μονάδα. Υφαίνει πόντο-πόντο την εμπειρία εκείνη που μπορεί να εκσυγχρονίσει τις χιλιάδες μικρές τουριστικές μονάδες που έχουν μείνει στην εύκολη λύση να πουλάνε μόνο Ελλάδα σε χαμηλή τιμή, χωρίς έγνοια για την αναβάθμιση της ποιότητας που είναι ο μόνος δρόμος για να ενισχυθεί κι άλλο ο τομέας του τουρισμού.
Δεν χρειάζεται προσευχή για ελληνικές εταιρείες όπως η Peoplecert που ξεκίνησε από την Ελλάδα και τις πιστοποιήσεις ECDL, αλλά έπειτα από 15 χρόνια ζωής λειτουργεί σε 140 χώρες και συνεχίζει να αναπτύσσεται γοργά. Ούτε όμιλοι όπως ο ΤΙΤΑΝ, που εξαρτά μόνο το 7% των πωλήσεών του από την Ελλάδα, έχοντας μεγάλη παραγωγική δραστηριότητα σε άλλα σημεία του πλανήτη (ΗΠΑ, Αίγυπτος κ.λπ.).
Το μοντέλο των επομένων μηνών
Παρά την ανασφάλεια και τη συνεχιζόμενη ενίσχυση της ύφεσης, αυτή την περίοδο, «κάτω από τα ραντάρ», προχωρούν συζητήσεις για εξαγορές ελληνικών επιχειρήσεων.
Οι εκτιμήσεις ειδικών που συμμετέχουν σε τέτοιες διαδικασίες είναι ότι αυτήν τη στιγμή εξελίσσονται αρκετές διαπραγματεύσεις που πιθανόν να φέρουν συμφωνίες κατά το Πάσχα (αν δεν γίνει κάποια στραβή στο πώς θα εφαρμόσει η κυβέρνηση το Μνημόνιο που η ίδια υπέγραψε). Οι προβλέψεις λένε ότι τα επόμενα 2-3 χρόνια θα πωληθεί μεγάλο μέρος αξιόλογων ελληνικών επιχειρήσεων σε ξένους. Ύστερα από 5-7 χρόνια, κατά τις ίδιες προβλέψεις, το 50-70% αυτών των επιχειρήσεων θα ξαναγοραστεί από Έλληνες.
Τα επόμενα χρόνια, οι συγκρατημένα αισιόδοξοι προβλέπουν ότι θα συνεχιστεί η άνοδος του τουρισμού που θα οδηγήσει σε ολική αναδιοργάνωση 3.000 τουριστικών μονάδων σε όλη τη χώρα. Μιλάνε για 40 εκατ. τουρίστες του 2022, μια προοπτική που θα δημιουργήσει μια μεσαία επιχειρηματικότητα γύρω από τον τουρισμό. Κατά τις ίδιες προβλέψεις, οι αφίξεις στην Αθήνα θα αυξάνονται σταθερά και αισθητά, κάτι που διαφαίνεται και από τις προσθήκες ή ανακαινίσεις ξενοδοχείων.
Στην πράξη, ο τουρισμός μπορεί να αποτελέσει ένα «μαξιλάρι» που θα δώσει χρόνο για την αναδιάρθρωση του παραγωγικού δυναμικού και τη δημιουργία και άλλων εστιών που θα φέρουν νέες θέσεις εργασίας. Κάποιοι θα εστιάσουν στο ότι αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις θα πωληθούν σε ξένες εταιρείες, ορισμένοι άλλοι θα αντιτείνουν ότι την εποχή της παγκοσμιοποίησης αυτό δεν έχει και μεγάλη σημασία, πολλώ μάλλον που οι Έλληνες κεφαλαιούχοι δεν έχουν διάθεση αυτή την περίοδο να επενδύσουν σε παραγωγικές δραστηριότητες.
Σε μια χώρα όπου τρία εκατομμύρια παραγωγικοί άνθρωποι πρέπει να δουλεύουν για 7,5 εκατομμύρια αέργους, ανέργους και συνταξιούχους δεν είναι εύκολο να κάνεις προβλέψεις. Θαρρείς, όλο το σύστημα ελπίζει ότι η Ελλάδα θα ζει από τα τσεκ που θα στέλνει η Μέρκελ προσωπικά σε 8-9 εκατομμύρια Έλληνες. Στην πράξη, η κατάσταση πιέζει προς την κατεύθυνση κατά την οποία οι επιχειρηματίες θα πρέπει να γίνουν πολύ πιο επινοητικοί και να αποκομίζουν λιγότερα κέρδη, οι δε εργαζόμενοι να καταφέρουν να γίνουν πιο ολιγαρκείς και πιο παραγωγικοί, για να το θέσουμε πολύ κομψά.
Σε αυτό το περιβάλλον θα διατηρηθεί ζεστή η συζήτηση για το αν οι εργοδότες είναι αρπαχτικά ή τεμπέληδες οι εργαζόμενοι. Όσοι υπερασπίζονται τα δικαιώματα θα κριτικάρουν τη μείωση των μισθών ή τη νόθευση των θεσμών, ενώ όσοι δίνουν βάρος στην ανάπτυξη θα εστιάζουν στην ανάγκη δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας.
Το παράδοξο είναι ότι μια κυβέρνηση με τη σφραγίδα της ριζοσπαστικής Αριστεράς, που θεωρούσε τους Ευρωπαίους σοσιαλδημοκράτες μειοδότες, θα εφαρμόσει το πιο σκληρό πρόγραμμα εσωτερικής υποτίμησης. Παρά την άκομψη πρεμιέρα στο Ίδρυμα Κλίντον, να μην εκπλαγούμε αν σχετικά σύντομα καλωσορίζει κάθε επένδυση ή «επένδυση», χωρίς πολλές-πολλές διατυπώσεις για το πόσο κερδοσκοπικούς στόχους έχει ή πόσο επιβαρυντική για το περιβάλλον είναι.
lifo